Enflasyon sepetinde neler var?

Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) sepeti ve yükleri ile açıklanan değişim oranları tek birey ya da makul bir gelir kümesine ilişkin olmayıp, ülke ortalamasını tabir ediyor. Enflasyon sepetinde neler var? İşte, merak edilen bahsin detayları…

ENFLASYON SEPETİNDE NELER VAR?

2019 yılından itibaren Gelir Yönetimi Başkanlığından (GİB) iş yerlerine ilişkin ciro bilgilerinin elde edilmesi ile perakende bölümünde yer alan marketler ve giysi mağazaları için ciro pahaları kullanılarak iş yeri örneklemi yapılıyor. Her yıl aralık ayında en yeni ciro bilgileri incelenerek, vilayet bazında fiyat derlenen marketler ve giysi mağazaları gözden geçiriliyor. Perakende dalında yer alan marketler ve giysi mağazalarının vilayet bazında ciro büyüklükleri temel alınarak tüketicilerin o vilayette ağır olarak tercih ettiği, en çok satış yapan zincir ve lokal firmalardan fiyat derlenmesi amaçlanıyor.

2021 yılında TÜFE’de 81 ilin tamamı ve 225 ilçe kapsamında, 27 bin 980 iş yeri ve 4 bin 274 konuttan (kira), 415 husus, 901 unsur çeşidi için her ay yaklaşık 550 bin 632 fiyat derlenecek.

Her yıl aralık ayında yapılan güncellemede, yükü artan mal ve hizmetler endeks sepetine dahil edilirken, tartısı azalan eserler sepetten çıkartılıyor. Bu nedenle, TÜFE sepetinde yer alan eserlerin sayısı her yıl değişim gösteriyor.

Güncellemeye nazaran, sepete giren unsurlar turşu ve sweatshirt (kadın için) oldu.

Sepetten çıkan hususlar ise tere, erik, olağan buzdolabı (derin donduruculu), karışım kumaşlar ve şofben olarak belirlendi.

ANA KÜME TARTILARI

2021 yılı TÜFE hesaplamalarında kullanılacak ana küme yükleri da belirlendi.

Buna nazaran, besin ve alkolsüz içeceklerin tartısı yüzde 22,77’den yüzde 25,94’e çıkarıldı. Salgın sürecinde ehemmiyeti artan sıhhatin yükü ise yüzde 2,80’den yüzde 3,25’e yükseltildi.

Konut, haberleşme, konut eşyası kümelerinin tartısı artarken, alkollü içecekler ve tütün, giysi ve ayakkabı, eğitim, lokanta ve oteller üzere kümelerin tartısı azaldı.

Kelam konusu yükler, alkollü içecekler ve tütün için yüzde 4,88, giysi ve ayakkabı için yüzde 5,87, konut için yüzde 15,36, mesken eşyası için yüzde 8,64, ulaştırma için yüzde 15,49, haberleşme için yüzde 4,64, cümbüş ve kültür için yüzde 3,01, eğitim için yüzde 2,28, lokanta ve oteller için yüzde 5,91, çeşitli mal ve hizmetler için yüzde 4,73 oldu.

KOVİD-19 SALGINI, HANE HALKI TÜKETİM HARCAMALARINI DEĞERLİ DERECEDE ETKİLEDİ

2020 yılında ortaya çıkan Kovid-19 salgını, hane halkı tüketim harcamalarını kıymetli derecede etkiledi. Salgın sebebiyle tüketim alışkanlıklarında oluşan değişimlerin bir kısmı süreksiz olurken, kimilerinin ise uzun mühlet devam etmesi öngörülüyor.

2021 yılında da devam etmesi beklenen kelam konusu tesirlerin TÜFE tartılarına en aktüel halde yansıtılması için Avrupa Birliği İstatistik Ofisi (EuroStat) Aralık 2020’de metodolojik kılavuz yayımladı.

Kovid-19 salgını periyodunda toplum sıhhatine risk oluşturmamak için Nisan 2020 prestijiyle TÜİK’in tüm hane halkı anketlerinde yüz yüze görüşme uygulaması süreksiz müddetle durduruldu. Bu sebeple TÜFE yüklerinin temel data kaynağı olan, kapsamı gereği farklı bir data derleme usulüyle uygulanması mümkün olmayan hane halkı bütçe anketi, 2020 yılı için tamamlanamadı. 2021 yılı TÜFE yük güncellemesi EuroStat’ın mevzuya ait kılavuzunda belirtilen prosedürler doğrultusunda hesaplandı.

Kovid-19 salgınıyla birlikte hane halkı harcamalarına dahil olan birtakım unsur çeşitleri (maske gibi) 2021 yılında sepet kapsamına alındı. Cerrahi maske, unsur çeşidi olarak “diğer sıhhat ürünleri” unsurunun altında yer alıyor.

BİRTAKIM ESERLERE AİT HUSUS ÇEŞİT SAYISI VE YÜKLERİ GÜNCELLENDİ

2021 yılında TÜFE unsur sepetinde, “kabartma maddeleri” başlığı altında yer alan “kuru maya” unsur çeşidi için tarif değişikliği yapıldı. Daha evvel muhakkak bir gramajda satışa sunulan bir paket kuru hamur mayası fiyatı takip edilirken, alanda tespit edilen gramaj farklılıkları nedeniyle ölçü ünitesi değiştirildi ve kilogram bazında eser fiyatı takibine geçildi.

Ayrıyeten, “beyaz peynir”, “sigaralar”, “diğer sıhhat ürünleri”, “otomobil (dizel)”, “otomobil (benzinli)” ve “resmi evraklarla ilgili hizmet ücreti” unsurlarına ait husus çeşit sayısı değiştirildi ve yükleri güncellendi.

Bu değişikliğin sebebi, hane halklarının unsur çeşidi seviyesinde değişim gösteren aktüel tüketim tercihlerinin ayrıntıya yansıtılabilmesi oldu. Örneğin, “sigaralar” için yeni bir eserin (madde çeşidi) piyasaya girmesi yahut yaygın olarak tüketilir hale gelmesi durumunda unsur sepetine çeşit olarak eklenmesi gerekiyor. Birebir durum arabalar için de geçerli. Her yıl yeni modellerin piyasaya girmesi ve kimi modellerin üretimine son verilmesi nedeniyle “otomobil (dizel)” ve “otomobil (benzinli)” unsurları için fiyatı derlenen marka ve modeller güncelleniyor. Ayrıyeten tüketicilerin vakit içinde değişen vites çeşidi üzere tercihleri de husus çeşidi ve yüklerine yansıtılıyor. “Beyaz peynir” tarifinin hane halkları tarafından yaygın olarak tüketilmeye başlanan peynir çeşitlerini de kapsayacak biçimde genişletilmiş olması da bu kapsamda gerçekleştirildi.

Ocak 2021 periyodu prestijiyle yayımlanan ortalama husus fiyatlarında kelam konusu hususlar için gözlenecek fiyat değişimlerinin bu kapsamda kıymetlendirilmesi gerekiyor.

FİYAT DERLEME PERİYOTLARI

TÜFE kapsamında fiyat derleme sıklığı piyasadaki fiyat gelişimini yansıtacak formda yapılıyor. Fiyat hareketliliği yüksek eserlerde daha sık aralıklarla fiyat derlemesi kelam konusu oluyor. Ay içinde meydana gelebilecek fiyat farklılaşmasının yakalanabilmesi gayesiyle taze zerzevat ve meyve, tüp gaz, LPG, futbol maçına giriş fiyatı ile seçilmiş besin eserleri haftada 1 defa olmak üzere, ayda 4 kere derleniyor. Sigaralar, benzin-mazot, altın fiyatları (günlük), bunların dışında kalan öbür tüm husus çeşitlerinin fiyatları için ayda iki kere derleme yapılıyor.

Kovid-19 salgını devrinde uygulanan kısıtlamalar sonucunda kimi iş yerleri kapandı ya da çalışma saatleri değiştirildi, birtakım hizmetler ise sağlanamadı. Bu süreçte, TÜFE hesaplamalarının aksamadan devam etmesi için alanda fiyat derleme çalışmaları mümkün olduğunca devam ettirildi. Kısıtlamalar nedeniyle alanda fiyata erişilememesi durumunda EuroStat tarafından kılavuzda önerilen alternatif yollara başvuruldu. Bu kapsamda telefon ile fiyat derleme, internet ve barkod bilgileri fiyatlarının kullanılması, e-posta ile fiyat toplama üzere alternatif bilgi kaynakları kullanıldı.

BARKOD BİLGİLERİ, DATA DERLEME SÜRECİNE ENTEGRE EDİLDİ

Tüketicilerin satın aldığı eserlere ait datalar, çeşitli mali süreçlerin gerçekleştirilebilmesi için ticaret bölümünde faaliyet gösteren firmalarca kayıt altına alınıyor. Son yıllarda birçok ulusal istatistik ofisi, perakende marketler tarafından tutulan bu satış bilgilerinin TÜFE’de data kaynağı olarak kullanımı üzerinde çalışıyor.

TÜİK’in, barkod (satış) datalarının TÜFE data derleme süreçlerine entegre edilmesine yönelik çalışmaları 2018 yılından beri devam ediyor. Bu kapsamda perakende ticaret kesiminde kıymetli hisseye sahip zincir marketlerden sağlanan dataların 2020 yılında tahlil süreçleri tamamlandı ve datanın TÜFE hesaplamaları için kullanıma hazır hale getirilebilmesine yönelik başka çalışmalar (sınıflama, kod eşleştirmeleri gibi) yapıldı. 2021 yılı TÜFE hesaplamalarında perakende ticaret bölümünde kıymetli hisseye sahip zincir marketlerden sağlanan barkod (satış) dataları kullanılmaya başlandı. Böylece, ayın muhakkak günlerinde alandan derlenen fiyatlar yerine, firmalardan sağlanan şube bazında günlük satış ve ölçü dataları kullanılarak ayın genelini kapsayan fiyatlar endekse dahil edildi. Barkod bilgilerinin sisteme dahil edilmesiyle TÜFE kapsamında derlenen toplam fiyat sayısının yaklaşık yüzde 21’i zincir marketlerden direkt temin edilmiş olacak.

Gündem